Tipi: Durum
Tanımı: Nehirlerde ortofosfat ve nitrat yoğunlukları, göllerdeki toplam fosfor ve nitrat ve yeraltı su oluşumlarındaki nitrat. Gösterge, mevcut besi yoğunlukları ve zamansal eğilimlerdeki coğrafi değişimleri göstermek için kullanılabilir.
Birimi: mg/L
Önem: Kentsel bölgelerden, sanayi ve tarım alanlarından su oluşumlarına geniş çapta azot ve fosfor girişi, ötröfikasyona neden olabilir. Bu, bitki ve hayvan türlerinin kaybıyla (ekolojik durumda kötüleşme) sonuçlanabilen ekolojik değişimlere neden olur ve insan tüketimi ve diğer amaçlar için suyun kullanımına olumsuz etkileri vardır.
Değerlendirme:
Kentsel bölgelerden, sanayi ve tarım alanlarından su kaynaklarına yüksek miktarda azot ve fosfor girişi ötrofikasyona neden olabilir. Gösterge, mevcut besi maddesi seviyeleri ile bunların zamansal ve mekânsal değişimlerini göstermek için kullanılan bir durum göstergesidir. Bu gösterge kapsamında su kaynaklarında toplam azot (TN), nitrat azotu (NO3-N) ve orto fosfat fosforu (o-PO4-P) parametrelerinin zamana göre değişimleri incelenmiştir.
Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından çeşitli havzalarda yürütülen izleme çalışmalarının sonuçları, “Yerüstü Su Kalitesi Yönetmeliği” Ek-5 Tablo 2’de verilen kriterlere göre değerlendirilerek TN, NO3-N ve o-PO4-P parametreleri açısından mevcut durum ortaya konulmuştur. Ölçüm yapılan havzalarda, NO3-N parametresi açısından Doğu Akdeniz, Doğu Karadeniz, Antalya ve Konya Kapalı Havzalarının su kalitesinin I. Sınıf (çok iyi) seviyesinde olduğu, Kızılırmak ve Büyük Menderes Havzalarında ise I-II. Sınıf (çok iyi/iyi) seviyelerinde değişiklik gösterdiği görülmektedir. Diğer taraftan, TN parametresi açısından Doğu Akdeniz, Doğu Karadeniz, Antalya ve Konya Kapalı Havzalarının su kalitesi I. Sınıf, Kızılırmak Havzasının I-II. Sınıf, Büyük Menderes Havzasının ise çoğunlukla II. Sınıf olmakla birlikte bazı istasyonlarda I. Sınıf su kalitesi seviyesinde olduğu değerlendirilmektedir. O-PO4 parametresi açısından ise Doğu Karadeniz ve Kızılırmak Havzasının su kalitesinin I. Sınıf, Doğu Akdeniz Havzasının I-II. Sınıf, olduğu ve Antalya ve Konya Kapalı Havzalarının ise II. Sınıf olduğu görülmektedir. Büyük Menderes Havzası ise O-PO4 parametresi açısından çoğunlukla III. Sınıf (orta) su kalitesine sahip olmakla birlikte diğer istasyonlarda I. Sınıf su kalitesi seviyesinde olduğu söylenebilir[i].
GRAFİK 42-BÜYÜK MENDERES HAVZASI NO3-N (mg/L)
Kaynak: Tarım ve Orman Bakanlığı, Su Yönetimi Genel Müdürlüğü,2023
GRAFİK 43–DOĞU KARADENİZ HAVZASI NO3-N (mg/L)
Kaynak: Tarım ve Orman Bakanlığı, Su Yönetimi Genel Müdürlüğü,2023
GRAFİK 44 – ANTALYA HAVZASI NO3-N (mg/L)
Kaynak: Tarım ve Orman Bakanlığı, Su Yönetimi Genel Müdürlüğü,2023
GRAFİK 45– DOĞU AKDENİZ HAVZASI NO3-N (mg/L)
Kaynak: Tarım ve Orman Bakanlığı, Su Yönetimi Genel Müdürlüğü,2023
GRAFİK 46– KIZILIRMAK HAVZASI NO3-N (mg/L)
Kaynak: Tarım ve Orman Bakanlığı, Su Yönetimi Genel Müdürlüğü,2023
GRAFİK 47 – KONYA KAPALI HAVZASI NO3-N (mg/L)
Kaynak: Tarım ve Orman Bakanlığı, Su Yönetimi Genel Müdürlüğü,2023
GRAFİK 48 – HAVZALARDA YILLARA GÖRE NO3-N KONSANTRASYONUNUN DEĞİŞİMİ
Kaynak: Tarım ve Orman Bakanlığı, Su Yönetimi Genel Müdürlüğü,2023
Su kalitesinin NO3-N parametresi açısından havzalarda yıllara göre değişimi medyan konsantrasyonları dikkate alınarak değerlendirilmiştir. Diğer yıllara göre, 2021 yılında Doğu Akdeniz, Kızılırmak ve Konya Kapalı Havzalarında su kalitesinde iyileşme görüldüğü ve I. sınıf (çok iyi) su kalitesi seviyesinde olduğu söylenebilir. Doğu Karadeniz, Antalya ve Büyük Menderes Havzalarında ise 2021 yılında nispi artış görülmekle birlikte, medyan konsantrasyonları dikkate alındığında tüm havzalarda I. Sınıf su kalitesi seviyesi korunmaktadır.
GRAFİK 49 – BÜYÜK MENDERES HAVZASI TN (mg/L)
Kaynak: Tarım ve Orman Bakanlığı, Su Yönetimi Genel Müdürlüğü,2023
GRAFİK 50 – DOĞU KARADENİZ HAVZASI TN (mg/L)
Kaynak: Tarım ve Orman Bakanlığı, Su Yönetimi Genel Müdürlüğü,20223
GRAFİK 51 – ANTALYA HAVZASI TN (mg/L)
Kaynak: Tarım ve Orman Bakanlığı, Su Yönetimi Genel Müdürlüğü,2023
GRAFİK 52 – DOĞU AKDENİZ HAVZASI TN (mg/L)
Kaynak: Tarım ve Orman Bakanlığı, Su Yönetimi Genel Müdürlüğü,2023
GRAFİK 53– KIZILIRMAK HAVZASI TN (mg/L)
Kaynak: Tarım ve Orman Bakanlığı, Su Yönetimi Genel Müdürlüğü,2023
GRAFİK 54 – KONYA KAPALI HAVZASI TN (mg/L)
Kaynak: Tarım ve Orman Bakanlığı, Su Yönetimi Genel Müdürlüğü,2023
GRAFİK 55-HAVZALARDA YILLARA GÖRE TN KONSANTRASYONUNUN DEĞİŞİMİ
Kaynak: Tarım ve Orman Bakanlığı, Su Yönetimi Genel Müdürlüğü,2023
Su kalitesinin TN parametresi açısından havzalarda yıllara göre değişimi medyan konsantrasyonları dikkate alınarak değerlendirilmiştir. Diğer yıllara göre, 2021 yılında Doğu Akdeniz, Kızılırmak ve Konya Kapalı Havzalarında su kalitesinde iyileşme görüldüğü ve I. sınıf (çok iyi) su kalitesi seviyesinde olduğu söylenebilir. Doğu Karadeniz ve Antalya Havzalarında ise 2021 yılında nispi artış görülmekle birlikte I. Sınıf su kalitesi seviyesini korumakta, sadece Büyük Menderes Havzasında görülen artışla II. Sınıf su kalitesi seviyesi görülmektedir.
GRAFİK 56 – BÜYÜK MENDERES HAVZASI o-PO4-P (mg/L)
Kaynak: Tarım ve Orman Bakanlığı, Su Yönetimi Genel Müdürlüğü,2023
GRAFİK 57 – ANTALYA HAVZASI o-PO4-P (mg/L)
Kaynak: Tarım ve Orman Bakanlığı, Su Yönetimi Genel Müdürlüğü,2023
GRAFİK 58 – KONYA KAPALI HAVZASI o-PO4-P (mg/L)
Kaynak: Tarım ve Orman Bakanlığı, Su Yönetimi Genel Müdürlüğü,2023
GRAFİK 59 – DOĞU AKDENİZ HAVZASI o-PO4-P (mg/L)
Kaynak: Tarım ve Orman Bakanlığı, Su Yönetimi Genel Müdürlüğü,2023
GRAFİK 60– DOĞU KARADENİZ HAVZASI o-PO4-P (mg/L)
Kaynak: Tarım ve Orman Bakanlığı, Su Yönetimi Genel Müdürlüğü,2023
GRAFİK 61 – KIZILIRMAK HAVZASI o-PO4-P (mg/L)
Kaynak: Tarım ve Orman Bakanlığı, Su Yönetimi Genel Müdürlüğü,2023
GRAFİK 62 – HAVZALARDA YILLARA GÖRE o-PO4-P KONSANTRASYONUNUN DEĞİŞİMİ
Kaynak: Tarım ve Orman Bakanlığı, Su Yönetimi Genel Müdürlüğü,2023
Su kalitesinin o-PO4-P parametresi açısından havzalarda yıllara göre değişimi medyan konsantrasyonları dikkate alınarak değerlendirilmiştir. Diğer yıllara göre, 2021 yılında Antalya ve Büyük Menderes Havzalarında su kalitesi 1 (bir) seviye geriye giderek, Antalya Havzasında II. Sınıf (iyi), Büyük Menderes Havzasında ise III. Sınıf (orta) olarak değerlendirilmiştir. Doğu Akdeniz, Doğu Karadeniz ve Kızılırmak Havzalarında o-PO4-P parametresi açısından I. Sınıf (çok iyi) su kalitesi görülürken, Konya Kapalı Havzasında su kalitesinin II. Sınıf seviyesinde korunduğu söylenebilir.
Tüm havzalar için genel bir değerlendirme yapıldığında; Büyük Menderes Havzasının belirtilen tüm parametreler açısından en kirli havza olduğu görülmektedir. Bunun sebebi, havzada yoğun olarak gerçekleştirilen endüstriyel ve tarımsal faaliyetler ile, kentsel baskıların fazla olması ile ilişkilendirilebilir. Diğer havzalar için, su kalitesi genellikle I-II. Sınıf seviyesinde olmakla birlikte, geçmiş yıllara göre mevcut kalitesini korumakta ve su kalite hedeflerini sağlamaktadır [i]
[i] Tarım ve Orman Bakanlığı, Su Yönetimi Genel Müdürlüğü, 2023
