Tipi: Durum
Tanımı: Su kütlelerinde oksijenlenme durumu için ana gösterge, oksitlenebilen organik maddeleri tüketen sudaki canlıların oksijen talebini ifade eden biyokimyasal oksijen ihtiyacı (BOİ)’dir. Bu gösterge, nehirlerdeki amonyak (NH4) konsantrasyonları ve BOİ ile ilgili mevcut durumu ve eğilimleri gösterir.
Birimi: mg/L
Önem: Çok miktarda organik madde (mikroplar ve çürüyen organik atık), nehir suyunun kimyasal ve biyolojik kalitesinde azalmaya, sucul ortamların biyoçeşitliliğinde hasara, içme ve yüzme suyunun kalitesini etkileyen mikrobiyolojik kirlenmeye yol açabilir. Organik maddelerin kaynakları, atık su arıtma tesislerinden, sanayi atıklarından ve tarımdan dönen sulardan oluşan deşarjlardır. Organik kirlenme, yüksek oranda oksijen talep eden metabolik süreçlere neden olur. Bu, suda oksijensiz (anaerobik koşullar) bölgelerin oluşmasıyla sonuçlanabilir. Bu durumda, azotun havasız koşullar altında indirgenmiş formlara dönüşmesi, su sıcaklığı, tuzluluk ve pH değerine bağlı olarak, artan amonyak konsantrasyonlarına neden olur, ki bu da belirli konsantrasyonlar üzerinde su yaşamına zarar verir.
Değerlendirme:
Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından çeşitli havzalarda yürütülen izleme çalışmalarının neticeleri, “Yerüstü Su Kalitesi Yönetmeliği” Ek-5 Tablo 2’de verilen kriterlere göre değerlendirilerek BOİ ve NH4-N parametreleri açısından mevcut durum ortaya konulmuştur. Ölçüm yapılan havzalarda BOİ parametresi açısından su kalitesinin Doğu Akdeniz, Kızılırmak ve Antalya Havzalarında I. Sınıf (çok iyi), Doğu Karadeniz ve Konya Kapalı Havzalarında I.-II.Sınıf (çok iyi/iyi) seviyesinde olduğu tespit edilmiştir. Diğer taraftan, yoğun kentsel, zirai ve endüstriyel baskı altında olan Büyük Menderes Havzası’nda ise BOİ parametresi açısından su kalitesinin daha kötü durumda olduğu ve çoğunlukla III. Sınıf (orta) seviyelere çıktığı görülmektedir. Ayrıca, NH4-N parametresi açısından su kalitesinin Doğu Akdeniz, Kızılırmak, Antalya, Doğu Karadeniz ve Konya Kapalı Havzalarında I. Sınıf, Büyük Menderes Havzasında ise çoğunlukla I. Sınıf olmakla birlikte bazı istasyonlarda II-III. Sınıf seviyelerinde olduğu değerlendirilmektedir[i]
GRAFİK 28- BÜYÜK MENDERES HAVZASI BİYOKİMYASAL OKSİJEN İHTİYACI (mg/L O2)
Kaynak: Tarım ve Orman Bakanlığı, Su Yönetimi Genel Müdürlüğü,2023
GRAFİK 29- ANTALYA HAVZASI BİYOKİMYASAL OKSİJEN İHTİYACI (mg/L O2)
Kaynak: Tarım ve Orman Bakanlığı, Su Yönetimi Genel Müdürlüğü,2023
GRAFİK 30- KONYA KAPALI HAVZASI BİYOKİMYASAL OKSİJEN İHTİYACI (mg/L O2)
Kaynak: Tarım ve Orman Bakanlığı, Su Yönetimi Genel Müdürlüğü,2023
GRAFİK 31- DOĞU AKDENİZ HAVZASI BİYOKİMYASAL OKSİJEN İHTİYACI (mg/L O2)
Kaynak: Tarım ve Orman Bakanlığı, Su Yönetimi Genel Müdürlüğü,2023
GRAFİK 32- DOĞU KARADENİZ HAVZASI BİYOKİMYASAL OKSİJEN İHTİYACI (mg/L O2)
Kaynak: Tarım ve Orman Bakanlığı, Su Yönetimi Genel Müdürlüğü,2023
GRAFİK 33- KIZILIRMAK HAVZASI BİYOKİMYASAL OKSİJEN İHTİYACI (mg/L O2)
Kaynak: Tarım ve Orman Bakanlığı, Su Yönetimi Genel Müdürlüğü,2023
GRAFİK 34- -BOİ KONSANTRASYONUNUN YILLARA GÖRE DEĞİŞİMİ
Kaynak: Tarım ve Orman Bakanlığı, Su Yönetimi Genel Müdürlüğü,2023
Su kalitesinin BOİ parametresi açısından havzalarda yıllara göre değişimi medyan konsantrasyonları dikkate alınarak değerlendirilmiştir. 2021 yılında havzalar genellikle su kalitesi sınıfını korumakla birlikte Kızılırmak ve Antalya Havzalarında su kalitesinde iyileşme görüldüğü söylenebilir. Büyük Menderes Havzasında ise önceki yıllara göre nispeten artış görülmekte olup, III. Sınıf (orta) su kalitesi seviyesindedir.
GRAFİK 35- BÜYÜK MENDERES HAVZASI NH4-N (mg/L)
Kaynak: Tarım ve Orman Bakanlığı, Su Yönetimi Genel Müdürlüğü,2023
GRAFİK 36- DOĞU KARADENİZ HAVZASI NH4-N (mg/L)
Kaynak: Tarım ve Orman Bakanlığı, Su Yönetimi Genel Müdürlüğü,2023
GRAFİK-37 KIZILIRMAK HAVZASI NH4-N (mg/L)
Kaynak: Tarım ve Orman Bakanlığı, Su Yönetimi Genel Müdürlüğü,2023
GRAFİK-38 DOĞU AKDENİZ HAVZASI NH4-N (mg/L)
Kaynak: Tarım ve Orman Bakanlığı, Su Yönetimi Genel Müdürlüğü,2023
GRAFİK 39-KONYA KAPALI HAVZASI NH4-N (mg/L)
Kaynak: Tarım ve Orman Bakanlığı, Su Yönetimi Genel Müdürlüğü,2023
GRAFİK 40-ANTALYA HAVZASI NH4-N (mg/L)
Kaynak: Tarım ve Orman Bakanlığı, Su Yönetimi Genel Müdürlüğü,2023
GRAFİK 41-HAVZALARDA YILLARA GÖRE NH4-N KONSANTRASYONUN DEĞİŞİMİ (mg/L)
Kaynak: Tarım ve Orman Bakanlığı, Su Yönetimi Genel Müdürlüğü,2023
Su kalitesinin NH4-N parametresi açısından havzalarda yıllara göre değişimi medyan konsantrasyonları dikkate alınarak değerlendirilmiştir. Diğer yıllara göre, 2021 yılında tüm havzalarda su kalitesinde iyileşme görüldüğü ve I. sınıf (çok iyi) su kalitesi seviyesinde olduğu söylenebilir.
[i] Tarım ve Orman Bakanlığı, Su Yönetimi Genel Müdürlüğü, 2023
