Tipi: Durum
Tanımı: Bu gösterge farklı kentsel alan tipleri için yıllık ortalama SO2 ve PM10 konsantrasyonlarını gösterir.
Birimi: Mikrogram/m3
Önem:
Partiküler Madde (PM10) ve çapı 10 mikrometreden küçük diğer tanecikler akciğerlere ulaşarak iltihaplanmaya ya da insanları çok olumsuz etkileyecek kalp ve akciğer hastalıklarına neden olabilirler.
Kükürt dioksit (SO2) insanlar için doğrudan zehirleyicidir; temel olarak solunum fonksiyonlarını etkiler. Sülfürik asit ve sülfat formuna dönüşmesi durumunda insan sağlığını dolaylı olarak tehdit edebilir.
Değerlendirme:
Dış ortam havasında kirleticilerin konsantrasyonları hava kirliliği açısından temel bir durum göstergesidir. Bu gerekçe ile “Ulusal Hava Kalitesi İzleme Ağı” kapsamında 81 ilde kurulu bulunan hava kalitesi izleme istasyonlarından alınan veriler toplanmakta, ayrıca sürekli ve çevrimiçi olarak www.havaizleme.gov.tr internet adresinden de halkın bilgisine sunulmaktadır.
Ulusal Hava Kalitesi İzleme Ağından elde edilen bilgilere göre, 2022 yılında kirliliğin en yüksek olduğu 10 istasyonda ölçülen ve doğrulanmış olan yıllık ortalama PM10 ve SO2 verileri Tablo 10’da sunulmaktadır. Hakkari istasyonu yıllık ortalama PM10 ve SO2 değeri bakımından 2022 yılının en yüksek istasyonu olarak görülmektedir.
2018-2022 yılları arasındaki son beş yıllık döneme bakıldığında, yıllık PM10 ortalamalarının en yüksek olduğu ilk 10 istasyon arasına Iğdır, Malatya ve Muş istasyonları 5 kez; Şırnak istasyonu 4 kez; Çorum, Erzincan ve Kilis istasyonlarının ise 3 kez girdiği görülmektedir. Son beş yıllık dönemde yıllık SO2 ortalamalarının en yüksek olduğu ilk 10 istasyon arasına Edirne, Hakkari ve Şanlıurfa istasyonlarının 5 kez; Bitlis, Yozgat, Tunceli ve Van istasyonlarının ise 4 kez girdiği görülmektedir[i].
TABLO 10–2022 YILINA AİT PM10 ve SO2 ORTALAMALARININ EN YÜKSEK OLDUĞU HAVA KALİTESİ İZLEME İSTASYONLARI
|
İstasyon Adı |
PM10 (µg/m3)* |
İstasyon Adı |
SO2 (µg/m3)* |
|
|
HAKKARİ |
111 |
|
HAKKARİ |
60 |
|
IĞDIR |
98 |
|
ŞANLIURFA |
37 |
|
ŞIRNAK |
92 |
|
KAHRAMANMARAŞ |
30 |
|
BATMAN |
90 |
|
MARDİN |
20 |
|
MUŞ |
77 |
|
TUNCELİ |
20 |
|
DENİZLİ |
76 |
|
GAZİANTEP |
20 |
|
MALATYA |
75 |
|
KIRIKKALE |
20 |
|
KİLİS |
68 |
|
AĞRI |
19 |
|
GAZİANTEP |
66 |
|
EDİRNE |
17 |
|
OSMANİYE |
65 |
|
MANİSA |
17 |
* İstasyonlardan alınan valide edilmiş saatlik ortalama verilerinden 90% ve üzeri olanlar esas alınarak değerlen- dirilmiştir
MHTM: Marmara Temiz Hava Merkezi
Kaynak: Çevre,Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, ÇED, İzin ve Denetim Genel Müdürlüğü, Laboratuvar, Ölçüm ve İzleme Dairesi Başkanlığı, 2023
Grafik 25’de, son beş yılın PM10 ortalama konsantrasyonları verilmektedir. Buna göre 2022 yılında ulusal sınır ve Avrupa Birliği sınır değeri ise 29 % oranında aşılmıştır.
GRAFİK 25- SON BEŞ YILIN (2014-2021) ORTALAMA PM10 KONSANTRASYONLARI
Kaynak: : Çevre,Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, ÇED, İzin ve Denetim Genel Müdürlüğü, Laboratuvar, Ölçüm ve İzleme Dairesi Başkanlığı, 2023
Hava kalitesinin iyileştirilmesi amacıyla “Temiz Hava Eylem Planları” kapsamında; ısınma amaçlı kullanılan yakıt türünün kontrolü, yakma sistemlerinin iyileştirilmesi, binalarda mantolama, ateşçilerin eğitimi ve motorlu taşıtlardan kaynaklanan kirlilik yüklerinin azaltılmasına ilişkin tedbirlerin etkinliğinin artırılması için gereken çalışmalar yapılmakta ve yapılmaya devam etmektedir. Gerek yerel yönetimler gerekse Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı ve İl Müdürlükleri hava kirliliğinin kontrolü amacıyla yapılan çalışmalarını sürdürmektedir.
KAYNAKLAR:
Çevre,Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, ÇED, İzin ve Denetim Genel Müdürlüğü, Laboratuvar, Ölçüm ve İzleme Dairesi Başkanlığı, 2023
