Tipi : Durum
Tanımı: ATD konusunda mevcut durumun ortaya konulması ve ATD’nin belirlenen üç gösterge; Arazi Örtüsü, Arazi Üretkenlik Dinamiği ve Toprak Organik Karbonu (TOK) ile KDS ile izlenmesi ve PRAIS ile raporlanmasını ifade etmektedir.
Birimi:
Değerlendirme:
Arazi Tahribatının Dengelenmesi (ATD), Yoksulluğu ortadan kaldırmak, gezegenimizi korumak, tüm insanların barış ve refah içinde yaşamasını sağlamak küresel amacına giden yolda, kimseyi geride bırakmama prensibiyle 17 Sürdürülebilir Kalkınma Amacı (SKA) 2015 yılı Eylül ayında Birleşmiş Milletler Genel Kurulu'nda (BMGK) kabul edilmiştir.
17 Sürdürülebilir Kalkınma amacından 15'incisi Karasal Yaşam ile ilgilidir. 2030 yılına kadar ulaşılması gereken 12 alt hedefi olan "Karasal Yaşam" Hedefi, "Karasal ekosistemlerin korunması, eski haline getirilmesi ve sürdürülebilir şekilde kullanılması, ormanların sürdürülebilir şekilde yönetilmesi, çölleşmeyle mücadele edilmesi ve arazi bozulumunun durdurulması ve tersine çevrilmesi ve biyolojik çeşitlilik kaybının durdurulmasını amaçlamaktadır. Bu gayeye ulaşmaya yönelik belirlenen alt hedeflerden biri de 15.3 No'lu "Arazi Tahribatının Dengelendiği (ATD) bir dünyaya ulaşma" hedefidir.
Arazi tahribatını durdurmanın ve geri çevirmenin çoklu faydaları ışığında, 12-23 Ekim 2015 tarihleri arasında Ankara'da gerçekleştirilen Birleşmiş Milletler Çölleşme ile Mücadele Sözleşmesi 12. Taraflar Konferansı'nda (UNCCD-COP12) taraf ülkelerin Arazi Tahribatının Dengelenmesine yönelik, "Ulusal Gönüllü Hedeflerini" oluşturması çağrısında bulunulmuştur (COP12/Dec.3). Türkiye 2016 yılında Hedeflerini oluşturarak BMÇMS Sekretaryasına sunmuştur.
Arazi Tahribatının Dengelenmesi (ATD) hedefi; süregelen arazi tahribatı ile tahrip olmuş araziyi iyileştirmek için harcanacak çaba arasında bir denge oluşturmak olmalıdır. Başka bir tanımla, arazi kaynaklarının sağladığı ekosistem hizmetleri ve işlevleri yönünden, sağlıklı ve verimli arazilerde net kayıp olmaksızın muhtemel kazançlar ile kayıpları dengelemeyi hedefler.
Karar Destek Sistemi (KDS), Birleşmiş Millet Çölleşmeyle Mücadele Sözleşmesi’ nin odak noktalığını yürüten Genel Müdürlüğümüz ve Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) iş birliğinde Arazi Tahribatının Dengelenmesi (ATD) Projesi kapsamında geliştirilmiş olan bir sistemdir. Karar Destek Sistemi; karar vericilerin entegre edilmiş veri ve modellerle doğru ve etkin karar almalarına imkan sağlayan, Google Earth Engine tabanlı olup açık kaynak kodlu bir sistemdir. Sistemin amacı, gönüllü ATD hedeflerimizi gerçekleştirmek üzere ATD konusunda mevcut durumun ortaya konulması, öncelikle ATD’ yi izlemek için belirlenen üç gösterge; Arazi Örtüsü, Arazi Üretkenlik Dinamiği ve Toprak Organik Karbonu (TOK) ile izlenmesi ve sonrasında ATD ye hizmet edecek tüm alt bileşenlerin sisteme dahil edilmesidir. ATD bağlamında oluşturulan KDS, ilgili arazi tiplerinde beklenilen kayıpları planlı kazançlarla dengelemeyi sağlamak üzere planlama kararlarının alınmasını desteklemeyi amaçlamaktadır. Bu sistem karar vericilere ATD göstergeleri çerçevesinde hangi alanlarda önlem alınması gerektiğini, hangi alanların stabil ya da iyileşiyor durumda olduğunu ve arazi örtüleri arasındaki geçişleri göstermektedir.
ATD-KDS den yararlanılarak; Birleşmiş Milletler Çölleşme ile Mücadele Sözleşmesi (UNCCD) tarafından takip edilen PRAIS4 (Performance Review and Assessment of Implementation System) Raporlamasında; ATD’yi izlemek için belirlenen üç gösterge ile hesaplanan ‘’Bozulmuş arazinin toplam arazi alanına oranı (SDG 15.3.1)’’ raporlanmaktadır. Ülkemiz yaptığı raporlama ile 2000-2019 yılları arasındaki Arazi Bozulum Eğilimlerini ortaya koymuş ve sonraki dönemler için altlık oluşturmuştur. Rapora göre bozulmuş arazinin toplam arazi alanine oranı .4 olarak hesaplanmıştır. Ulusal PRAIS Raporumuz, UNCCD’ ye raporlama yapan ülkelerden iyi örnekler arasında değerlendirilmektedir. Bir sonraki PRAIS raporlaması 2026 yılında yapılacak olup, Genel Müdürlüğümüz mevcut sistemlerini geliştirme ve verileri güncelleme çalışmalarına devam etmektedir[i].
Harita 7-ARAZİ ÜRETKENLİK DİNAMİĞİ HARİTASI
Kaynak: Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, Çölleşme ve Erozyonla Mücadele Genel Müdürlüğü, 2024
Harita 8-ARAZİ ÖRTÜSÜ HARİTASI
Kaynak: Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, Çölleşme ve Erozyonla Mücadele Genel Müdürlüğü, 2024
Harita 9-TOPRAK ORGANİK KARBON HARİTASI
Kaynak: Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, Çölleşme ve Erozyonla Mücadele Genel Müdürlüğü, 2024
[i] Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, Çölleşme ve Erozyonla Mücadele Genel Müdürlüğü, 2024
