Tanımı: İklim, Su, Toprak, Arazi Örtüsü ve Arazi Kullanımı, Topoğrafya ve Jeomorfoloji, Sosyo-ekonomi, Yönetim kriterlerine bağlı olarak çölleşme hassasiyetindeki değişimi ifade etmektedir.
Birimi: %
Değerlendirme:
Türkiye’de, Çölleşme ve Erozyonla Mücadele Genel Müdürlüğü’nün koordinasyonunda TÜBİTAK-BİLGEM iş birliğinde “Çölleşme Modeli ve Hassasiyet Haritası” çalışması 2015 yılında tamamlanmıştır. TÇM’nin ardından 2016-2017 yıllarında gerçekleştirilen Türkiye Çölleşme Modeli Doğrulama ve Kalibrasyon Projesi (TÇM-DKP) arazi çalışmaları ile 2019 yılında nihai halini almıştır. TÇM 7 kriter, 48 gösterge ve 37 alt göstergeden oluşmaktadır. Kriterler, önem sırasına göre, İklim (35,6% ), Su (18,4% ), Toprak (17,2% ), Arazi Örtüsü ve Arazi Kullanımı (11,6% ), Topografya ve Jeomorfoloji (6,3% ), Sosyo-ekonomi (6,2% ) ve Yönetim (4,7% ) olarak belirlenmiştir (Tablo 19). Türkiye Çölleşme Hassasiyet Haritasına göre; Türkiye arazisinin 18% ’ i zayıf, 50,9% ’u orta, 22,5% ’ u ise yüksek çölleşme hassasiyeti sınıfında yer almaktadır (Harita 6). Ayrıca, Türkiye arazisinin 8.6% ’sı diğer alanlar sınıfını (1750 m ve üzeri ‘buzul ve kalıcı kar’, ‘kayalık’, ve ‘seyrek bitki alanları’) oluşturmaktadır.[i]
TABLO 19-TÜRKİYE ÇÖLLEŞME MODELİ KRİTER VE GÖSTERGELERİ
|
Kategori (Kriter) |
Değişken/Parametre/ Indeks/Gösterge Sayısı |
|
İklim |
10 |
|
Su |
3 |
|
Toprak |
10 |
|
Arazi Örtüsü ve Arazi Kullanımı |
2 |
|
Topoğrafya ve Jeomorfoloji |
6 |
|
Sosyo-ekonomi |
7 |
|
Yönetim |
10 |
|
Toplam Kriter |
48 |
Türkiye Çölleşme Modeli’nde belirlenen ulusal ölçekteki çölleşme kriter ve göstergeleri doğrultusunda oluşturulan Türkiye Çölleşme Hassasiyet Haritası’ nda çölleşme hassasiyetinin yüzde dağılımları havzalara göre ayrıntılı bir şekilde belirlenmiştir. Türkiye büyük hidrolojik havzaları dikkate alındığında, Aras, Batı Karadeniz, Konya Kapalı, Marmara ve Meriç-Ergene havzaları dışındaki tüm akarsu havzası alanlarının en az ’ ine karşılık gelen bölümü Orta-yüksek çölleşme hassasiyet birleşim grubuna girmektedir. Arazisinin en az ’ lik bölümünde Yüksek-düşük düzeyde çölleşme hassasiyetinin olduğu öngörülen havzalar şunlardır: Akarçay, Burdur, Büyük Menderes, Doğu Akdeniz, Doğu Karadeniz, Fırat-Dicle, Konya Kapalı, Kızılırmak, Küçük Menderes, Sakarya ve Seyhan. Yüzde oranları daha düşük olmasına karşın, tüm akarsu havzaları içerisinde arazisinin en az %5’ inde Yüksek-orta düzeyde çölleşme hassasiyeti, sadece Akarçay, Burdur, Doğu Akdeniz, Doğu Karadeniz, Fırat-Dicle, Konya Kapalı, Kızılırmak, Sakarya ve Seyhan havzalarında belirlenmiştir.[ii]
Harita 6-TÜRKİYE ÇÖLLEŞME HASSASİYET HARİTASI
Kaynak: Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, Çölleşme ve Erozyonla Mücadele Genel Müdürlüğü, 2024
