Tipi: Birincil enerji yoğunluğu tepki, nihai enerji yoğunluğu ise itici güç göstergesidir.
Tanımlar:
Birincil ve Nihai Enerji Yoğunluğu; Birincil enerji tüketiminin GSYH’ye oranlanması sonucu hesaplanan yoğunluk birincil enerji yoğunluğu, nihai enerji tüketiminin GSYH’ye oranlanması sonucu hesaplanan yoğunluk ise nihai enerji yoğunluğu olarak adlandırılmaktadır. Ayrıca, birincil enerji yoğunluğu bölgesel ve ülkeler bazında bir birim GSYH yaratabilmek için ne kadar enerji gerektiğini ölçen bir enerji verimliliği göstergesidir.
Birimi: kep/2010$
Önem: Gösterge değerlerindeki düşüş enerji verimliliğinin iyileşmesi anlamına gelmektedir. Ayrıca, birincil enerji yoğunluğu bölgesel ve ülkeler bazında bir birim GSYH yaratabilmek için ne kadar enerji gerektiğini ölçen bir enerji verimliliği göstergesidir. Söz konusu göstergenin düzeyi ülkelerin veya bölgelerin ekonomik yapısı, enerji tüketim yapısı, iklimsel koşulları ve teknik enerji verimliliğini göstermektedir. Enerji yoğunluğu eğilimi ekonomi ve sanayideki yapısal değişiklikler, enerji tüketim yapısındaki değişimler ve nihai kullanıcıların kullandıkları ekipman ve bina sektöründeki verimliliklerden etkilenmektedir.
Değerlendirme:
Türkiye’nin 2021 yılı birincil enerji yoğunluğu 2000 yılına göre 26,6% azalma göstererek 0,141 tep/bin 2015$ olarak hesaplanmıştır. Bu değer, 2020 yılı için 0,145 tep/bin 2015$ olup, dünya ortalaması olan 0,171 tep/bin 2015$ değerinden çok daha düşük olmakla birlikte OECD ortalamasının (0,102 tep/bin 2015$) üzerinde kalmaktadır. Avrupa Birliği ülkelerinin birincil enerji yoğunluğu ortalaması ise 0,094 tep/bin 2015$ ile gerek OECD gerekse Türkiye’ye kıyasla daha iyi bir seviyededir.
Nihai enerji yoğunluğu ise 2021 yılında 0,110 tep/bin 2015$ seviyesinde gerçekleşmiştir. Bu değer açısından da 2000 yılına göre 26,2% azalma ile iyileşme sağlanmıştır. Bu değer 2020 yılı için 0,112 tep/bin 2015$ olup, dünya ortalaması olan 0,117 tep/bin 2015$ değerinden daha düşük seyretmektedir. Diğer yandan, 0,072 tep/bin 2015$ olan OECD ülkeleri ortalamasının üstünde kalmaktadır. Avrupa Birliği ülkelerinin nihai enerji yoğunluğu ise 0,064 tep/bin 2015$ ile yine OECD ülkeleri ve Türkiye’den daha iyi bir seviyededir.
GRAFİK 137- YILLAR İTİBARİYLE BİRİNCİL VE NİHAİ ENERJİ YOĞUNLUĞU
Kaynak: Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, Enerji Verimliliği ve Çevre Dairesi Başkanlığı,2023
GRAFİK 138- YILLAR İTİBARİYLE SEKTÖREL NİHAİ ENERJİ YOĞUNLUKLARI
Kaynak: Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, Enerji Verimliliği ve Çevre Dairesi Başkanlığı, 2023
Ana sektörlerin enerji yoğunluğuna bakıldığında beklenildiği üzere sanayi sektörü en enerji yoğun sektör olarak öne çıkmaktadır. Onu sırasıyla tarım, konut, ulaştırma ve hizmet sektörleri takip etmektedir. 2015-2020 döneminde hizmetler ve ulaştırma sektörlerinde kısmi bir azalış olmakla beraber, konut ve tarım sektörlerinde ise artış eğilimi gözlemlenmektedir.[i]
Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı koordinasyonunda hazırlanan ve 2017-2022 dönemini kapsayan Ulusal Enerji Verimliliği Eylem Planı 2017 yılında yürürlüğe girerek uygulanmaya başlamıştır. 2017-2022 döneminde enerji verimliliğine toplamda 7,5 milyar ABD Doları yatırım yapıldığı ve bunun sonucunda kümülatif olarak 1,8 milyar ABD Doları parasal karşılığı olan 5,2 Mtep enerji tasarrufu sağlandığı hesaplanmaktadır. UEVEP Eylem Planı çerçevesinde 2017-2022 döneminde hedeflerin tamamı başarıya ulaşmıştır.
[i] Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, Enerji Verimliliği ve Çevre Dairesi Başkanlığı, 2023
