Tipi: İtici güç
Tanım: Nihai enerji tüketimi, tüm enerji kullanımları için nihai tüketicinin kapısına kadar ulaştırılan enerjiyi kapsar. Tüm sektörlerdeki nihai enerji tüketiminin toplamı olarak hesaplanır. Bunlar, sanayi, ulaşım, hane halkı, hizmet sektörü ve tarımı kapsamaktadır.
Birimi: Ton petrol eşdeğeri (TEP)
Önem: Sektöre göre nihai enerji tüketimindeki eğilim, enerji tüketiminin azaltılmasında elde edilen gelişmeyi ve son kullanıcı olan farklı sektörlerin (ulaşım, sanayi, hizmet ve hane halkı) ilgili çevresel etkilerini sunar. Ayrıca, enerji tüketimi ve enerji verimini etkilemeye çalışan ana politikaların başarısını gözlemlemeye yardımcı olmak için de kullanılır.
Nihai enerji tüketimiyle ilgili veriler, enerji kullanımının çevresel etkilerini hesaplamaya yardımcı olur. Çevre üzerindeki enerjiyle ilişkili baskıların tipi ve boyutu hem enerji kaynaklarına (ve nasıl kullanıldıklarına) ve hem de tüketilen toplam enerji miktarına bağlıdır. Çevre üzerindeki enerjiyle ilişkili baskıları azaltmanın bir yolu, sonuç olarak daha az enerji kullanmaktır. Bu, enerji ilişkili faaliyetleri (örneğin sıcaklık, kişisel hareketlilik ya da nakliye taşımacılığı için) için harcanan enerji tüketimini azaltma ile ya da enerjiyi daha etkin bir şekilde kullanma ile (talep birimi başına daha az enerji kullanma) ya da her ikisinin birleşmesiyle gerçekleşebilir.
Değerlendirme:
Türkiye’de 2021 yılında sektörlerin toplam nihai enerji tüketimi, 1990 yılına göre 191,3% oranında, 2005 yılına göre 75,9% oranında artmış, 2020 yılına göre ise 9% oranında artarak 123,14 Mtep olmuştur. Türkiye’de nihai enerji tüketimindeki büyük artışlar, ekonominin büyümesi ile ilişkilendirilebilir, ancak gelişme olarak tanımlayabilmek için enerji yoğunluğunun da düşmesi gerekmekte olup, enerji verimliliği ile birlikte ele almak gereklidir. Örneğin AB-27 ülkelerinde, verimlilik artışına bağlı olarak, 2019 yılı verilerine göre son 10 yılda nihai enerji tüketimi 9% oranında azalmıştır. [i].
2021 yılında Türkiye’de, nihai enerji tüketiminde en fazla payı sanayi sektörü (33,8%) ile mesken ve hizmetler sektörü (31%) almış, bunları ulaştırma sektörü (24,8%) ve tarım-hayvancılık sektörü (4,2%) takip etmiştir. Enerji dışı tüketimin payı 6,3%’dür.
Avrupa Birliği ülkeleriyle karşılaştırma yapılacak olursa, AB-27 ülkelerinde 2021yılında en fazla payı 29% ile ulaştırma, 28% ile konut ve 26% ile sanayi alırken, bunu sırasıyla, 14% ile hizmetler, 3% ile tarım-hayvancılık sektörü takip etmiştir. [ii].
GRAFİK 128- YILLAR İTİBARİYLE SEKTÖRLERE GÖRE NİHAİ ENERJİ TÜKETİMİ (Mtep)
Kaynak: Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı,https://enerji.gov.tr/enerji-isleri-genel-mudurlugu-denge-tablolari,2023
Türkiye’de 2021 yılında sektörlerin net elektrik enerjisi tüketimi, 1990 yılına göre 512% oranında, 2005 yılına göre 120% oranında artmış 2020 yılına göre ise 9,1% oranında artarak 286,7 TWh(Terawatt saat) olmuştur. 2021 yılında Türkiye’de, elektrik enerjisi tüketiminde en fazla payı sanayi sektörü (48%) ve hizmetler sektörü (26%) almış, bunları mesken sektörü (21%) ile tarım ve diğer sektörler (5%) takip etmiştir.
GRAFİK 129- YILLAR İTİBARIYLA SEKTÖRLERE GÖRE NET ELEKTRİK ENERJİSİ TÜKETİMİ (TWh)
Kaynak: TEDAŞ Türkiye Elektrik Dağıtım ve Tüketim İstatistikleri, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı,2023
[i] AB-27 Enerji Denge Tabloları https://ec.europa.eu/eurostat/web/energy/data/energy-balances ,2022.
[ii] AB-27 Enerji denge Tabloları https://ec.europa.eu/eurostat/web/energy/data/energy-balances ,2022.
