Tipi: Atık üretim miktarları baskı, bunların toplanma, bertaraf ve geri kazanım miktarları ise tepki göstergeleridir.

Tanımı: Belediye atığı, belediyeler tarafından ya da belediyeler adına toplanan atıkları temsil eder; asıl kısım evsel atıklardan oluşur, fakat ticaretten, ofis binalarından, kurumlardan ve küçük işletmelerden alınan atıklar da dahildir.

Birimi: milyon ton, %

Önem: Atık, hem malzeme hem de enerji cinsinden büyük bir kaynak kaybını temsil eder. Üretilen atığın miktarı, özellikle doğal özkaynakların kullanımında ve atık arıtma işlemlerinde toplum olarak nasıl etkin olduğumuzun bir göstergesi olarak da görülebilir. 

Kentsel katı atıkların kontrolsüz bertarafı çevre sorunlarına yol açtığından, bu yönde yasal düzenlemeler mevcuttur. Bu düzenlemelerin uygulanması ile, toplanan miktarın artması beklenebilir. Ancak, kaynağında atık üretiminin azaltılması toplam miktarda bir azalmaya yol açacaktır.

Değerlendirme:

Atık yönetimi genel ilkeleri doğrultusunda atıkların öncelikli olarak oluşumunun önlenmesi, kaynağında azaltılması, geri kazanımı, enerji geri kazanımı ve son olarak bertarafyöntemlerineyöneltilmesi gerekmektedir. Atıküretim miktarları baskı, bunların toplanma, bertaraf ve geri kazanım miktarları ise tepki göstergeleridir.

Bakanlığımızca doğal kaynaklarımızın ve ekosistemlerin korunup geliştirilmesi ile mevcut ve gelecek nesiller için sağlıklı veyaşanabilirbirçevre oluşturulmasını sağlamak üzere; sürdürülebilirlik ilkesi çerçevesinde, uluslararası normlar ve ulusal öncelikler gözetilerek, strateji ve mevzuat geliştirme, atıkların kaynağında en aza indirilmesi, sınıflara ayrılması, toplanması, taşınması, geçici depolanması, geri kazanılması, bertaraf edilmesi, yeniden kullanılması, işlenmesi, enerjiye dönüştürülmesi ve nihai depolanması konularında politika ve strateji belirleme sorumluluğu çerçevesinde 2016-2023 yıllarını kapsayan Ulusal Atık Yönetimi ve Eylem Planı (UAYP) hazırlanmıştır. Ulusal Atık Yönetimi ve Eylem Planı (2016-2023), 81 ilin tamamında entegre atık yönetim sistemine hedeflerine ulaşmak amacıyla, döngüsel ekonomi çerçevesinde düzenli depolama sahalarına giden atık miktarının azaltılması ve sınırlandırılması ile ihtiyaç duyulan atık geri kazanım, geri dönüşüm ve enerji üretimine yönelik hedefleri belirlemek amacıyla 2017 yılında yayınlanmıştır. Ulusal Atık Yönetimi ve Eylem Planına göre 2023 yılında oluşan atığın 35% ’inin geri kazanılması ve  65% ’inin düzenli depolama ile bertaraf edilmesi hedeflenmektedir.

Mevcut yönetim planlarının sıfır atık yönetim planı ile uyumlu hale getirilmesi, ayrı toplama verimliliğinin kaynağında artırılması ve yaygınlaştırılması, geri kazanım ve bertaraf yöntemlerinin belirlenmesi amacıyla 2023-2035 yılları için UAYP revizyonu çalışmaları başlatılmıştır.

Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı verilerine göre mevcut durumda Türkiye’de bu rakam 27,2%’dir[i].

EUROSTAT 2020 verilerine göre; kişi başına oluşturulan yıllık belediye atığı miktarı bakımından AB-27 ülkeleri ortalaması 505 kg iken, ülkemizde 424 kg’dırii]

2020 yılı itibariyle, belediye atıklarında AB-27 ülkeleri ortalaması olarak geri dönüşüm oranı 49% olmuştur [iii].

GRAFİK 81- YILLARA GÖRE TOPLANAN BELEDİYE ATIK MİKTARI VE DÜZENLİ DEPOLAMA ORANI

Kaynak: TÜİK, Atık İstatistikleri Bülteni 2020”

[i]  Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü,2022

[ii]EUROSTAT, Generation of municipal waste per capita, https://ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained/index.php?title=Municipal_waste_statistics

[iii]European Environment Agency, Waste recycling, https://www.eea.europa.eu/ims/waste-recycling-in-europe