Tipi: Atık üretim miktarları baskı, bunların toplanma, bertaraf ve geri kazanım miktarları ise tepki göstergeleridir.

Tanımı: Belediye atığı, belediyeler tarafından ya da belediyeler adına toplanan atıkları temsil eder; asıl kısım evsel atıklardan oluşur, fakat ticaretten, ofis binalarından, kurumlardan ve küçük işletmelerden alınan atıklar da dahildir.

Birimi: milyon ton, %

Önem: Atık, hem malzeme hem de enerji cinsinden büyük bir kaynak kaybını temsil eder. Üretilen atığın miktarı, özellikle doğal özkaynakların kullanımında ve atık arıtma işlemlerinde toplum olarak nasıl etkin olduğumuzun bir göstergesi olarak da görülebilir. 

Kentsel katı atıkların kontrolsüz bertarafı çevre sorunlarına yol açtığından, bu yönde yasal düzenlemeler mevcuttur. Bu düzenlemelerin uygulanması ile, toplanan miktarın artması beklenebilir. Ancak, kaynağında atık üretiminin azaltılması toplam miktarda bir azalmaya yol açacaktır.

Değerlendirme:

Atık yönetimi genel ilkeleri doğrultusunda atıkların öncelikli olarak oluşumunun önlenmesi, kaynağında azaltılması, yeniden kullanımı, maddesel geri kazanımı, enerji geri kazanımı ve son olarak bertaraf yöntemlerine göre yöneltilmesi gerekmektedir. Atık üretim miktarları baskı, bunların toplanma, bertaraf ve geri kazanım miktarları ise tepki göstergeleridir.

Çevre,Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığınca doğal kaynaklarımızın ve ekosistemlerin korunup geliştirilmesi ile mevcut ve gelecek nesiller için sağlıklı ve yaşanabilir bir çevre oluşturulmasını sağlamak üzere; sürdürülebilirlik ilkesi çerçevesinde, uluslararası normlar ve ulusal öncelikler gözetilerek, strateji ve mevzuat geliştirme, atıkların kaynağında en aza indirilmesi, sınıflara ayrılması, toplanması, taşınması, geçici depolanması, geri kazanılması, bertaraf edilmesi, yeniden kullanılması, işlenmesi, enerjiye dönüştürülmesi ve nihai depolanması konularında politika ve strateji belirleme sorumluluğu çerçevesinde 2016-2023 yıllarını kapsayan Ulusal Atık Yönetimi ve Eylem Planı (UAYP) hazırlanmıştır.

Mevcut yönetim planlarının sıfır atık yönetim planı ile uyumlu hale getirilmesi, ayrı toplama verimliliğinin kaynağında artırılması ve yaygınlaştırılması, döngüsel ekonomi prensipleri çerçevesinde ihtiyaç duyulan atık geri kazanım, geri dönüşüm ve enerji üretimine yönelik hedefleri belirlemek amacıyla 2023-2035 yılları için UAYP revizyonu çalışmaları tamamlanmıştır. Ulusal Atık Yönetimi ve Eylem Planına göre 2023 yılında oluşan atığın  35%’inin geri kazanılması ve 65%’inin düzenli depolama ile bertaraf edilmesi hedeflenmektedir. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı verilerine göre mevcut durumda Türkiye’de bu rakam 30,13%’tür[i].

EUROSTAT 2021 verilerine göre; kişi başına oluşturulan yıllık belediye atığı miktarı bakımından AB-27 ülkeleri ortalaması 530 kg iken, ülkemizde 2020 yılı TÜİK verisi 412,45 kg’dırii]

2021 yılı itibariyle, belediye atıklarında AB-27 ülkeleri ortalaması olarak geri dönüşüm oranı 49% olmuştur [iii].

GRAFİK 83- YILLARA GÖRE TOPLANAN BELEDİYE ATIK MİKTARI 

Kaynak: TÜİK, Atık İstatistikleri Bülteni 2022”

[i]  Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü,2023

[ii]EUROSTAT, Generation of municipal waste per capita, https://ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained/index.php?title=Municipal_waste_statistics

[iii]European Environment Agency, Waste recycling, https://www.eea.europa.eu/ims/waste-recycling-in-europe