Tipi: İtici güç

Tanım: Toplam enerji tüketimi ya da ülke içi brüt enerji tüketimi, dikkate alınan coğrafi varlığın iç tüketimini karşılamak için gerekli olan enerji miktarını temsil eder. Bu, katı yakıtlar, petrol, gaz, nükleer ve yenilenebilir kaynaklardan sağlanan ülke içi brüt enerji tüketiminin toplamı olarak hesaplanır. Belli bir yakıtın bağıl katkısı, o yakıttan kaynaklanan enerji tüketimi ve bir takvim yılı içerisinde hesaplanan toplam ülke içi brüt enerji tüketimi arasındaki oranı ile ölçülmektedir.

Birimi: %

Önem: Yakıt tipine göre ayrılan toplam birincil enerji tüketimi, enerji kaynaklarının gelişimi ve ilgili tüketim seviyelerini tanımlayan bir itici güç göstergesidir. Her yakıtın çevresel etkisi kendine özgüdür. Fosil yakıtların tüketimi (ham petrol, petrol ürünleri, taş kömürü, linyit, doğal ve türetilmiş gazlar) kaynak tüketiminin, CO₂ ve diğer sera gazı emisyonlarının, ve hava kirliliği seviyelerinin (SO₂ ve NO_X) vekil göstergesidir. Çevresel etkinin derecesi, farklı fosil yakıtlarının göreceli paylarına ve kirlilik azaltıcı önlemlerin hangi boyutta kullanıldığına bağlıdır. Doğal gaz, örneğin, kömürden yaklaşık olarak 40 % ve petrolden  25 % daha az karbon içeriğine sahip olup, sadece marjinal miktarda kükürt içermektedir.

Değerlendirme:

Türkiye’nin birincil enerji tüketimi 1990 yılında 52,465 Mtep iken 2021 yılında 159,432 Mtep’e yükselmiştir. 1990 yılı itibariyle, Türkiye’nin birincil enerji tüketiminde, katı yakıtların payı 30,2% olmuştur. Petrol ve petrol ürünlerinin payı 46,1% olurken, doğalgazın payı 5,4% ve yenilenebilir enerji kaynaklarının payı 18,4% olmuştur. 2021 yılı itibariyle ise Türkiye’nin birincil enerji tüketiminin, 26%’sı katı yakıtlardan karşılanmıştır. Petrol ve petrol ürünlerinin payı 27,6%’ya düşerken, doğalgazın payı 30,9%’a yükselmiştir. Yenilenebilir enerji kaynaklarından karşılanan pay ise 15,6% seviyesindedir.

2021 yılı itibarıyla AB-27 ülkeleri birincil enerji tüketiminin 2,6%’sı katı yakıtlardan, 34,8%’si petrol ve petrol ürünlerinden, 23%’ü’si doğalgazdan, 22,8% elektrik enerjiden, 11,8%’i yenilenebilir enerjiden ve 5,0%’sı diğer kaynaklardan karşılanmıştır[i].

GRAFİK 127- YAKITA GÖRE BİRİNCİL ENERJİ TÜKETİMİ (%)

Kaynak: Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, https://enerji.gov.tr/enerji-isleri-genel-mudurlugu-denge-tablolari,2023

[i] AB-27 Enerji Denge Tabloları https://ec.europa.eu/eurostat/web/energy/data/energy-balances,2022.