Tipi: İtici güç
Tanım: Toplam enerji tüketimi ya da ülke içi brüt enerji tüketimi, dikkate alınan coğrafi varlığın iç tüketimini karşılamak için gerekli olan enerji miktarını temsil eder. Bu, katı yakıtlar, petrol, gaz, nükleer ve yenilenebilir kaynaklardan sağlanan ülke içi brüt enerji tüketiminin toplamı olarak hesaplanır. Belli bir yakıtın bağıl katkısı, o yakıttan kaynaklanan enerji tüketimi ve bir takvim yılı içerisinde hesaplanan toplam ülke içi brüt enerji tüketimi arasındaki oranı ile ölçülmektedir.
Birimi: %
Önem: Yakıt tipine göre ayrılan toplam birincil enerji tüketimi, enerji kaynaklarının gelişimi ve ilgili tüketim seviyelerini tanımlayan bir itici güç göstergesidir. Fosil yakıtların tüketimi (ham petrol, petrol ürünleri, taş kömürü, linyit, doğal ve türetilmiş gazlar) kaynak tüketiminin, sera gazı emisyonlarının, ve hava kirliliği seviyelerinin (SO2 ve NOX) vekil göstergesidir. Çevresel etkinin derecesi, farklı fosil yakıtlarının göreceli paylarına ve kirlilik azaltıcı önlemlerin hangi boyutta kullanıldığına bağlıdır.
Değerlendirme:
Türkiye’nin birincil enerji tüketimi 1990 yılında 52,5 Mtep iken 2023 yılında 158,4 Mtep’e yükselmiştir. 1990 yılında katı yakıtların birincil enerji tüketimindeki payı 30,2%, petrol ve petrol ürünlerinin payı 46,1% doğal gazın payı 5,4% ve yenilenebilir enerji kaynaklarının payı 18,4% olmuştur. 2023 yılı itibarıyla Türkiye’nin birincil enerji tüketiminin 25,3%’ü katı yakıtlardan karşılanmıştır. Petrol ve petrol ürünlerinin payı 30,2%’ye düşerken, doğalgazın payı 26,2%’ye yükselmiştir. Yenilenebilir enerji kaynaklarından karşılanan pay ise 18,1% seviyesindedir.
2022 yılında AB'deki enerji üretimine yenilenebilir enerji (toplam AB enerji üretiminin C'ü), en büyük katkıyı sağlayan kaynak oldu. Nükleer enerji ise (() ikinci en büyük kaynak oldu, bunu katı yakıtlar (), doğal gaz (%6) ve ham petrol (%3) izledi[i].
GRAFİK 131- YAKITA GÖRE BİRİNCİL ENERJİ TÜKETİMİ (%)
Kaynak: Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, https://enerji.gov.tr/enerji-isleri-genel-mudurlugu-denge-tablolari,2024
[i] https://ec.europa.eu/eurostat/web/interactive-publications/energy-2024#eu-energy-production
