Tipi: İtici güç
Tanımı: Bu gösterge taşıt kategorileri (yolcu arabaları, hafif yüklü taşıtlar, ağır yüklü taşıtlar, otobüsler, faytonlar, motorlu bisikletler ve mopedler) ile belirlenen taşıtların ortalama yaşı olarak tanımlanmaktadır.
Birimi: yıl ve %
Önem: Artan sıkı yönetmelikler, daha fazla yakıt etkinliği, daha az gürültü ve genellikle daha güvenli yol taşıtlarının aşamalı oluşumuyla sonuçlanmaktadır. Taşıt filosunun ortalama yaşı, sonuç olarak, karayol ulaşımının çevresel performansının dolaylı bir göstergesidir. Belirli bir gösterge için genel amaç, yaşlı, kirletici araçların daha yeni ve temizlerle değiştirildiği filo kompozisyonu gelişimini kaydetmeyi amaçlamaktadır. Hurda araç şemalarının kabulü, belirli taşıtlarla ilgili önemli yasaklar ya da finansal teşvikler ve zorunlu periyodik denetleme ve bakım şemaları, taşıtların ortalama yaşını azaltabilmektedir.Yaşlı, kirletici araçların daha yeni ve temizlerle değiştirilmesi ile bu göstergenin değeri ve çevreye olan etkinin de azaltılması beklenmektedir.
Değerlendirme:
Yaşlı, kirletici araçların daha yeni ve temizlerle değiştirilmesi ile bu göstergenin değeri ve çevreye olan etkinin de azaltılması beklenmektedir. Ancak bu beklentiye karşın, trafiğe kayıtlı araçların ortalama yaşının 2004 yılında 12 iken 2023 yılında 14,5 olduğu görülmüştür. 2004 yılında otomobillerin yaşı 10 iken 2023 yılında 40% artarak 14,1 olmuştur. 2023 yılı itibariyle diğer araç türlerinin yaş ortalamaları; minibüsler için 15,8 otobüsler için 15,8, kamyonetler için 13,6, kamyonlar için 17,9 motosikletler için 11,6, özel amaçlı araçlar için 14,8, traktörler için 24,4 yıldır[i].
AB-27 ülkelerinde, 2021 yılında otomobillerin ortalama yaşı, Türkiye’ye oranla düşük olmakla birlikte 12,7 yıl olmuştur. 2021 yılında diğer araç türlerinin yaş ortalaması; hafif ticari araçlar için 12,1 yıl, ağır vasıtalar için 14,2 yıl ve otobüsler için 12,7 yıl olmuştur[ii].
GRAFİK 125- TÜRLERİNE GÖRE TRAFİĞE KAYITLI ARAÇLARIN ORTALAMA YAŞLARI (2004-2023)
Kaynak: TÜİK, 2024
Türkiye’de 21 yaş üzeri otomobillerin payı yüksek olup 2023 yılı itibariyle 25,2%’dir[i]. 2023 yılı itibariyle 21 yaş ve üzeri otomobillerin payı Romanya da 33,2%, Estonya 32,3%, Fillandiyada ise 32,3%’tür [ii]
Türkiye’de 2023 yılı itibariyle, trafiğe kayıtlı araçların yaş grubuna göre dağılımına bakıldığında 24%’ünün 0-5 yaş aralığında, 20,5%’inin 6-10 yaş aralığında, ,0 %’ının 11-15 yaş aralığında, 13,3%’ünün 16-20 yaş aralığında, 25,2%’sinin ise 21 yaşından fazla olduğu görülmektedir.
GRAFİK 126- TRAFİĞE KAYITLI TOPLAM ARAÇLARIN YAŞ GRUBUNA GÖRE DAĞILIMI (%), 2004-2023
Kaynak: TÜİK, 2024
[i] Türkiye İstatistik Kurumu Başkanlığı, Motorlu Kara Taşıtları Haber Bülteni Temmuz2024, https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Motorlu-Kara-Tasitlari-Temmuz-2024-53459
[ii] ACEA, https://www.acea.auto/figure/average-age-of-eu-vehicle-fleet-by-country/
[i] Türkiye İstatistik Kurumu Başkanlığı, Motorlu Kara Taşıtları Haber Bülteni Temmuz 2024 https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Motorlu-Kara-Tasitlari-Temmuz-2024-53459
[ii] https://ec.europa.eu/eurostat/statisticsexplained/index.php?title=Passenger_cars_in_the_EU#New_passenger_car_engine_fuel:_petrol_popular.2C_diesel_declining.2C_alternative_rising
