Çevresel Göstergeler
Çevresel Göstergeler
7.3 Tehlikeli Atıklar

Tipi: Baskı

Tanımı: Patlayıcı, parlayıcı, kendiliğinden yanmaya müsait, suyla temas halinde parlayıcı gazlar çıkaran, oksitleyici, organik peroksit içerikli, zehirli, korozif, hava ve suyla temasında toksik gaz çıkaran, toksik ve eko-toksik özellikler taşıyan atıkların miktarlarını ve geri kazanımına ilişkin bilgileri içerir. İşletim süreçlerinde tehlikeli atık oluşan sanayi tesisleri tarafından kullanılan atık beyan sistemi ile Türkiye geneli atık miktarları ortaya konulmaktadır.

Birimi: ton

Önem: Özellikle sanayi tesislerinden kaynaklanan tehlikeli atıklar, çevresel değerler açısından önemli bir baskı unsuru göstergesidir.

Değerlendirme:

Atık Yönetimi Yönetmeliği (AYY) kapsamında yıllık atık beyanları atık üreticileri tarafından, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı Entegre Çevre Bilgi Sistemi (ecbs.cevre.gov.tr) altında yer alan Atık Yönetim Uygulaması/Atık Beyan Sistemi (TABS) kullanılarak gerçekleştirilmektedir.TABS’da yer alan tehlikeli ve tehlikesiz atık verisi, atık üreticilerinin gerçekleştirdikleri beyanlardan oluşmakta olup, beyan yılında atık üreticisinin tesiste oluşan ve geri kazanım/bertaraf amacıyla atık işleme tesisine gönderdiği tehlikeli ve tehlikesiz atık bilgisini içermektedir. Atık beyanları Türkiye geneli tehlikeli ve tehlikesiz  atık miktarlarını ortaya koymaktadır. 2020 yılı sonu itibariyle 82.053 adet firma Atık Beyan Sistemini (TABS) kullanmıştır. Bu işletmeler tarafından beyan edilen, 2020 yılı için Türkiye geneli oluşan tehlikeli atık miktarı 1.856.371ton,tehlikesiz atık miktarı 27.853.863 ton olmak üzere toplam 29.710.234 ton olarak belirlenmiştir. 2020 yılında beyan edilen atığın 50,74%’ü geri kazanılmak üzere atık işleme tesislerine gönderilirken 46,07%’si bertaraf edilmek üzere sterilizasyon, düzenli depolama ve yakma tesislerine gönderilmiştir.  Bununla birlikte 2,17%’si stok, 1,02%’si ise ihracat olarak kaydedilmiştir [i].

Hammadde kullanımını azaltmak ve atık oluşumunu önlemek amacıyla geliştirilen sıfır atık yaklaşımı ile ekonomiye katkı sağlamak için döngüsel ekonomi kavramı hayata geçirilmiştir. Diğer taraftan atığın hammadde ve kaynak olarak kullanılabilmesi için 2014 yılında Atıktan Türetilmiş Yakıt (ATY), Ek Yakıt ve Alternatif Hammadde Tebliği yayımlanmıştır. Ayrıca Atık Yönetimi Yönetmeliği ile hammadde yerine kullanılması için gerekli şartları sağlaması koşulu ile yan ürünün kullanılması da amaçlanmaktadır. 2021 yılında çimento, kireç, seramik, tuğla ve demir-çelik sektörlerinde toplam 4,82 Mton alternatif hammadde ve 1,52 Mton ek yakıt kullanılmıştır.[ii]

Bakanlığımızca Çevre  İzin ve Lisans Yönetmeliği kapsamında   lisans almış Geri  Kazanım ve Bertaraf  tesislerine  ilişkin tablo aşağıda yer almaktadır[iii].

TABLO 12-Lisanslı Geri Kazanım/Bertaraf Tesisleri

Atık

Lisanslı Geri Kazanım/Bertaraf Tesisleri

 

Tehlikeli atık  geri kazanım tesisi  sayısı

453

Tehlikeli atık düzenli depolama tesis sayısı

12

Atık Yakma ve Beraber yakma Tesisleri Sayısı

96

Biyobozunur Atık İşleme- Biyometanizasyon konulu Geçici Faaliyet Belgesi ve Çevre İzin ve Lisans Belgesi alan tesis sayısı

53

Kaynak: Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı,  ÇED, İzin ve Denetim Genel Müdürlüğü,2022

 

GRAFİK 83-  ATIK BEYAN SİSTEMİ VERİLERİ (2018-2020)

TABLO 13-ATIK BEYAN SİSTEMİ VERİLERİ (2016-2020)

YILLAR

2016

2017

2018

2019

2020

Beyanda bulunan

tesis sayısı

60.233

63.741

66.478

76.496

82.053

Toplam tehlikelive tehlikesiz

atık miktarı (ton)

19.240.675

16.549.996

16.582.257

25.328.419

29.710.234

Kaynak: Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, ÇED, İzin ve Denetim Genel Müdürlüğü,Atık Beyan Sistemi (TABS) verileri,2022

Bu miktarlara atık listesindeki madenlerin aranması, çıkarılması, işletilmesi, fiziki ve kimyasal işleme tabi tutulması sırasında ortaya çıkan atıklar (01 kodlu) dahil edilmemiştidahil edilmemiştir.

 

 


[i]Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, ÇED, İzin ve Denetim Genel Müdürlüğü,Atık Beyan Sistemi (TABS),2022

[ii]Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü,2022

[iii]Çevre,Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı , ÇED, İzin ve Denetim Genel Müdürlüğü,2022

 

Ayrıntılı bilgi için; "Telikeli Atık İstatistikleri Bültenleri" 

Atık Yönetimi Uygulaması verilerine dayalı sorgu yapmak için: Atık Raporlama Ekranı