Tipi: Durum
Tanımı: Bu gösterge, bölgesel denizlerindeki klorofil-a (mikrogram/L) ortalama yaz yüzey konsantrasyonlarının eğilimlerini ve coğrafi dağılımlarını göstermektedir. Fitoplankton biyokütlesi göstergesi olan klorofil-a fotosentez gerçekleştirir ve bu mekanizma ile besin döngüsü içerisinde ilk organik madde üretimi sağlanır. Işıklı tabakada oluşan ve bağlı üretimlerde üretilen organik yük ve organik atıklar su kolununda daha derinlere çökerken bakteriyel parçalanma ile suda çözünmüş oksijenin kullanımına ve yaşam için gerekli oksijenin azalmasına neden olurlar.
Birimi: Mikrogram/L
Önem: Göstergenin amacı, azot ve fosfat deşarjını azaltmak için alınan önlemlerin, klorofil-a olarak ifade edilen fitoplanktonun kıyılardaki konsantrasyonu üzerine etkilerini göstermektir. Bu, bir ötröfikasyon göstergesidir. Fitoplankton biyokütlesi göstergesi olan klorofil-a fotosentez gerçekleştirir ve bu mekanizma ile besin döngüsü içerisinde birincil organik madde üretimi sağlanır. Işıklı tabakada oluşan ve bağlı üretimlerde üretilen organik yük ve organik atıklar su kolonunda daha derinlere çökerken bakteriyel parçalanma ile suda çözünmüş oksijenin kullanımına ve yaşam için gerekli oksijenin azalmasına neden olurlar.
Değerlendirme:
Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı Laboratuvar, Ölçüm ve İzleme Dairesi Başkanlığınca “Denizlerde Bütünleşik Kirlilik İzleme Programı” TÜBİTAK-MAM’ın koordinasyonunda yürütülmektedir. Bu kapsamda Akdeniz, Ege Denizi, Marmara Denizi ve Karadeniz’de izleme çalışmaları ile denizlerimizin kalite ve kirlilik durumları çeşitli göstergelerle ortaya konulmaktadır.
Denizlerde kirlilik ve kalite değerlendirmeleri su yönetimi birimi (SYB) bazlı yapılmaktadır. Su Yönetim Birimleri veya diğer bir deyişle Kıyı Su Kütleleri yüzey sularının önemli özelliklerle –fiziksel, hidromorfolojik, ekolojik ve baskıların analizi ile- ayrıştırılmış bir yüzey suyu bölümünü tanımlar. Su Çerçeve Direktifi kapsamında ele alınan en küçük yönetim birimleridir.
Akdeniz’de kış döneminde yüksek debili akarsu ve kentsel atıksuların taşıdığı besin tuzlarıyla beslenen SYB alanlarında (özellikle Mersin ve İskenderun körfezlerini kapsayan SYB’lerde) fitoplankton biyo-kütlesi artmıştır. Kurak yaz dönemlerinde ise karasal baskıların azalması sonucu görece düşük Chl-a değerleri ölçülmüştür. İskenderun’dan Marmaris dış Körfez alanı yönüne gidildikçe karasal (nehirler + evsel atıksu girdisi) etkinin görece azaldığı, kıyı-açık deniz etkileşiminin güçlü olduğu Antalya Körfezi, Finike Bölgesi ve Marmaris dış Körfez bölgesi içinde yer alan SYB’lerde Chl-a değerleri, İskenderun ve Mersin körfezleri içinde yer alan SYB’lere kıyasla daha düşüktür. Bu durumu sadece Fethiye iç Körfez bozmaktadır, bu körfezde Chl-a konsantrasyonları hem yaz hem kış dönemlerinde açıklarındaki su kütlelerinden daha yoğun fitoplankton biyokütlesi içermektedir (Grafik 63).
Ege Denizi’nde genel olarak Kuzey Ege klorofil-a değerleri Orta ve Güney Ege bölümlerine göre daha yüksek değerlere sahip olup, İzmir Körfezi bütün Ege Denizi klorofil-a konsantrasyonlarından ayrışmaktadır. 2022 yılında en yüksek klorofil-a konsantrasyonu İzmir Körfezi’nde rastlanmıştır. IZMSW2 (İzmir İç Körfez) istasyonunda klorofil-a konsantrasyonu kış döneminde 6,82 µg/L’ye, yaz döneminde ise 15,29 µg/L’ye ulaştığı tespit edilmiştir. Meriç Nehri, Güllük Körfezi, Akbük Koyu, Bakırçay ve Büyük Menderes Ağız’nda görece yüksek konsantrasyonlar (> 0.5 µg/L) ölçülmüştür (Grafik 64).
Karadeniz’de 2022 yılında kışın 0,32- 7,59 µg/L ve yaz döneminde 0,16- 7,24 µg/L arasında değişim göstermektedir. Görece yüksek değerler kış döneminde, İstanbul ve Samsun kıyılarında, Yeşilırmak Nehri, Fatsa ve Filyos Nehri etkisindeki istasyonlarda görülürken; yaz döneminde Sakarya Nehri etkisindeki, Karadeniz Ereğlisi kıyılarındaki ve Samsun deşarj kontrolü olan istasyonlarda yüksek değerler tespit edilmiştir (Grafik 65).
Marmara Denizinde 2022 yılı yüzey tabakası (0-10m ortalama) klorofil-a değerleri incelendiğinde, 0,19-12,26 µg/L aralığında değiştiği, en yüksek değerin ilkbahar döneminde İzmit İç Körfez’de ölçüldüğü görülmektedir (Grafik 66).
GRAFİK 63- AKDENİZ YÜZEY SUYU KLOROFİL-A KONSANTRASYONLARININ 2014-2022 KARŞILAŞTIRMASI
Kaynak:ÇŞİDB-ÇEDİDGM ve TÜBİTAK-MAM (2022). Denizlerde Bütünleşik Kirlilik İzleme Programı (2020-2022). (Akdeniz Sonuç Raporu, 2022), 2022, Gebze-Kocaeli.
GRAFİK 64- EGE DENİZİ YÜZEY SUYU KLOROFİL-A KONSANTRASYONLARININ 2014-2022 KARŞILAŞTIRMASI
Kaynak: ÇŞİDB-ÇEDİDGM ve TÜBİTAK-MAM (2020). Denizlerde Bütünleşik Kirlilik İzleme Programı (2020-2022). (Ege Denizi Sonuç Raporu, 2022), 2022, Gebze-Kocaeli
GRAFİK 65- KARADENİZ YÜZEY SUYU KLOROFİL-A KONSANTRASYONLARININ 2014-2022 KARŞILAŞTIRMASI
Kaynak: ÇŞİDB-ÇEDİDGM ve TÜBİTAK-MAM (2020). Denizlerde Bütünleşik Kirlilik İzleme Programı (2020-2022). (Karadeniz Sonuç Raporu, 2022), 2022, Gebze-Kocaeli.
GRAFİK 66- MARMARA DENİZİ YÜZEY SUYU KLOROFİL-A KONSANTRASYONLARININ 2014-2022 KARŞILAŞTIRMASI
Kaynak: ÇŞİDB-ÇEDİDGM ve TÜBİTAK-MAM (2020). Denizlerde Bütünleşik Kirlilik İzleme Programı (2020-2022). (Marmara Denizi Sonuç Raporu, 2022), 2022, Gebze-Kocaeli
